Որոտան գետի էկոլոգիական խնդիրները

Որոտան գետը Հայաստանի խոշոր ջրային ճանապարհն է, որը հոսում է Սյունիքի մարզով և հանդիսանում է ոռոգման և հիդրոէլեկտրակայանների կարևոր աղբյուր։ Սակայն գետը բախվում է նաև բնապահպանական մի շարք խնդիրների, որոնք սպառնում են նրա առողջությանը և նրանից կախված համայնքների բարեկեցությանը։

Որոտան գետի վրա ազդող հիմնական բնապահպանական խնդիրներից մեկը աղտոտվածությունն է։ Գետի երկայնքով արդյունաբերական և գյուղատնտեսական գործունեությունը, ինչպես նաև մարդկանց բնակավայրերը հանգեցրել են տարբեր աղտոտիչների՝ ներառյալ քիմիական նյութերի, ծանր մետաղների և կոյուղաջրերի արտանետմանը: Այս աղտոտումը կարող է վնասել ջրային կյանքին, ինչպես նաև ջուրը դարձնել վտանգավոր մարդկանց սպառման համար:

Որոտան գետի առջեւ ծառացած մյուս խնդիրը նրա բնական միջավայրերի ոչնչացումն է։ Մարդկային գործունեությունը, ինչպիսիք են անտառահատումները, գերարածեցումը և պատնեշները, զգալիորեն փոխել են գետի էկոհամակարգը: Այս փոփոխությունները բացասաբար են ազդել ձկների պոպուլյացիայի և այլ ջրային օրգանիզմների վրա՝ հանգեցնելով կենսաբազմազանության կորստի:

Ջրի սակավությունը նույնպես հրատապ խնդիր է Որոտան գետի ավազանում: Կլիմայի փոփոխության և ջրի պահանջարկի ավելացման պատճառով գետի հոսքը կրճատվել է վերջին տարիներին, ինչը հանգեցրել է ջրի սակավության և գետի ջրային ռեսուրսների տարբեր օգտագործողների միջև կոնֆլիկտների:

Վերջապես, գետի երկայնքով հիդրոէլեկտրակայանների զարգացումը նույնպես էական ազդեցություն է ունեցել շրջակա միջավայրի վրա: Թեև այս կառույցներն ապահովում են վերականգնվող էներգիա, դրանք կարող են նաև խաթարել գետի բնական հոսքը և վնասել ձկների պոպուլյացիաներին: Բացի այդ, այդ օբյեկտների կառուցումն ու շահագործումը կարող է հանգեցնել հողի էրոզիայի և բնապահպանական այլ խնդիրների:

Ընդհանուր առմամբ, Որոտան գետի առջև ծառացած բնապահպանական խնդիրները բարդ են և փոխկապակցված: Այս խնդիրների լուծումը կպահանջի տեղական համայնքների, պետական ​​կառույցների և այլ շահագրգիռ կողմերի համակարգված ջանքերը՝ խթանելու գետի ռեսուրսների կայուն օգտագործումը և նրա առողջությունը ապագա սերունդների համար:

Ամուլսար

Ֆիլմը պատմում է Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործման մասին։ Լիդիան Արմենիա ընկերությունը հանքարդյունաբերության ոլորտում բացարձակ փորձ չուներ։ Վրաստանը, Թուրքիան և Կոսովոն հրաժարվեցին իրենց ծառայություններից։։Ամուլսարը գտնվում է Երևանից 170 կմ հեռավորության վրա, երկու մարզերի՝ Վայոց ձորի սահմանին։ . և Սյունիքը։ Ամուլսարի տարածքում աճում է 248 բույս, որոնցից 6-ը գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։ Ամուլսարի մոտ կա երկու ջրամբար՝ Կեչուտայի և Սպանդարի ջրամբարը, որը գտնվում է Ամուլսարից 2 կմ հեռավորության վրա, որը Հայաստանի 2-րդ ամենամեծ ջրամբարն է՝ 257 մլն խմ տարողությամբ, շատ վտանգավոր է նաև Ջերմուկ առողջարանային համալիրի համար հանք շահագործելը։ և շրջակայքում ավելի քան 6000 բնակչություն, որը Ամուլսարի գագաթից ընդամենը 12 կմ հեռավորության վրա է:

Մարդկանց բնակչության աճ

Մարդիկ շարունակում են աճել։ Դրանք կապված են տեխնոլոգիայի զարգացման հետ։ Ժամանակի ընթացքում կյանքի որակը բարելավվում է, կյանքի միջին տեւողությունը մեծանում է։ Դրանք իրականացվում են բժշկության, տնտեսության զարգացմանը զուգընթաց։ Որոշ մարդիկ ասում են, որ 25 միլիարդ մարդ կարող է տեղավորվել երկիր մոլորակի վրա: Բայց դա չի նշանակում, որ եթե այդքան մարդ ապրի, ուրեմն ամեն ինչ որակյալ կլինի։ Օրինակ, ավելի շատ ռեսուրսներ կպահանջվեն: Քանի որ ռեսուրսների մեծ մասը չվերականգնվող է, կառաջանա մարդկանց ապահովելու խնդիր, և շատ մարդիկ կմնան առանց գազի, լույսի, սննդի և այլն։ Երկիր մոլորակի աղտոտվածությունը կավելանա, քանի որ անհրաժեշտ կլինի պատրաստել նոր ջերմաէլեկտրակայաններ, ատոմակայաններ և շրջակա միջավայրն աղտոտող այլ օբյեկտներ։ Բնական ռեսուրսները, ինչպիսիք են հողը, ծառերը, օդը, ջուրը և այլն, վերականգնվող չեն: Մարդկանց մեծանալուն զուգընթաց կաճի հանցագործությունը, աղքատությունը, սովը և այլ խնդիրները: Ես ոչ մի լուծում չեմ կարող առաջարկել, քանի որ գաղափար չունեմ, թե ինչպես վերահսկել 8 միլիարդ մարդուն։

Ինչպես է մանգանը ազդում մարդու վրա

Բոլորը վաղուց գիտեն այնպիսի մետաղ, ինչպիսին մանգանն է: Ամենից հաճախ այս տարրը ուղեկցում է գեղձին, բայց կարող է առաջանալ նաև ինքնուրույն: Տարածվածությամբ երկրորդ մետաղն է, իսկ ծանր մետաղներից՝ երկրորդը։ Այն առկա է ջրի և սննդի մեջ, ուստի անհրաժեշտ է իմանալ մանգանի ազդեցությունը մարդու օրգանիզմի վրա։ Այս հետագծային տարրը անհրաժեշտ է բոլորի համար, այն կարևոր դեր է խաղում կյանքում, մասնավորապես, այն անմիջականորեն ազդում է աճի, սեռական գեղձերի աշխատանքի և արյան ձևավորման վրա:

Այնուամենայնիվ, մանգանի ազդեցությունը մարդու օրգանիզմի վրա երկակի է՝ և՛ դրական, և՛ բացասական։ Ծանր մետաղները օրգանիզմ են մտնում ամեն օր ջրով, որը չափահաս մարդուն անհրաժեշտ է խմել օրական  2 լիտր։ Սուպ պատրաստելիս կամ առավոտյան սուրճը խմելիս մենք կարող ենք անուղղելի վնաս հասցնել ինքներս մեզ, եթե ջուրը կեղտեր է պարունակում։ Ջրից երկաթի և մանգանի հեռացումը ջրի մաքրման կարևոր քայլ է:

Մանգանի բացասական ազդեցությունն առաջին հերթին ազդում է կենտրոնական նյարդային համակարգի աշխատանքի վրա։ Դրա չափից ավելի կուտակումն արտահայտվում է մշտական քնկոտության, հիշողության խանգարման, ավելացած հոգնածության տեսքով։ Մանգանը պոլիտրոպիկ թույն է, որը վնասակար ազդեցություն ունի թոքերի, սրտանոթային համակարգի աշխատանքի վրա և կարող է առաջացնել ալերգիկ կամ մուտագեն ազդեցություն։

Մանգանով թունավորման տանող դոզան օրական 40 մգ է, նկատվում է ախորժակի նվազում, աճի արգելակում, երկաթի նյութափոխանակության և ուղեղի ֆունկցիայի խանգարում։ Այնուամենայնիվ, մարմնի համար ամենածանր հետևանքները ծանր մետաղներով համակարգված թունավորումն են:

Հանքարդյունաբերություն

Հանքարդյունաբերությունը Հայաստանի տնտեսության կարևոր ճյուղերից մեկն է,Հայաստանի ընդերքը հարուստ է մետաղական օգտակար հանածոներով։ Հայաստանում կա 670 հանքավայր, որից 30 մետաղական։
Հանքավայրերի մոտ տարածքներում կառուցվում են պոչամբարներ։ Պոչամբարներն այն կառույցններն են, որտեղ քիմիական վերամշակման հետևանքով առաջացած թունավոր, վտանգավոր քիմիական նյութեր են առաջանում: Պոչամբարներն առաջին հայացքից նման են լճերի, բայց թունավոր նյութերով լի են: Շրջակա միջավայրի վրա պոչամբարների ունեցած բացասական ազդեցությունը շատ մեծ է ։Ախթալայում ապրող ավելի քան 84%,Ալավերդիում ապրող 75% երեխաների օրգանիզմում կապարը գերազանցել է սահմանային մակարդակը: Պոչամբարները գործում են մինչև հանքավայրի շահագործման ավարտը: Պոչամբարները փակվում են հողային շերտով։

Էներգիա

Էներգիայի աղբյուրներ

Անվտանգություն

Անվտանգության առումով ամենաանվտանգները էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրներն են։ Օրինակ՝ քամու կամ արևի էլեկտրակայանները։ Դրանք ոչ մի արտանետումներ չունեն և էներգիա են ստանում բնական, մաքուր աղբյուրներից, դրանց միակ վնասը կարող է լինել մեծ տարածքների զբաղեցումը և փչացումը։ ՀԷԿ-երը նույնպես քիչ վտանգ են ներկայացնում, որովհետև չունեն արտանետումներ և էներգիա են ստանում բնական ջրից։ Դրանց ամենամեծ վնասը կարող է լինել խափանումը, որոնց հետևանքով ջրհեղեղ կառաջանա։ Նաև վնաս է, երբ ՀԷԿ կառուցելու համար մեծ տարածքներ են ոչնչացվում։ Ամենավտանգավորները ԱԷԿ-ները և ՋԷԿ-երն են։ ԱԷԿ-ները թողնում են շատ վնասակար արտանետումներ, որոնց ոչնչացման համար տարիներ են պետք։ Նաև խափանումը մեծ վնասներ է հասցնում։ Օրինակ՝ ինչպես Չեռնոբիլի աղետը։ ՋԷԿ-ները ունեն ամենաշատ արտանետումները։ Աղտոտում են օդը ածխածնով և ստեղծում գլոբալ տաքացում, աղտոտում են ջուրը, որոնց հետևանքով կարող է տվյալ գետի կամ լճի բուսական և կենդանական աշխարհը ոչնչանալ։

Արդյունավետություն

Իհարկե այս բոլոր էներգիայի աղբյուրներից ամենաարդյունավետները ամենավտանգավորներն են՝ ԱԷԿ-ները և ՋԷԿ-երը։ Ամբողջ աշխարհում էներգիայի մեծ մասը ստացվում է ՋԷԿ-երից։ Պակաս արդյունավետ չեն նաև ԱԷԿ-ները։ ԱԷԿ-ները ավելի քիչ վառելիք են ծախսում, բայց ավելի շատ էներգիա են ստանում։ Արդյունավետ են նաև ՀԷԿ-երը, Արևային և քամու էլեկրոկայանները, որովհետև դրանք ստացվում են բնական և անսպառ աղբյուրներից, սակայն, բարդություններ են առաջանում այդ էներգիան քաղաքներ հասցնելուց։ Քամու էլեկտրոկայանները կառուցվում են քաղաքներից հեռու, որպեսի աշխատելու ընթացքում ստեղծված ձայները չխանգարեն մարդկանց, դրա համար էլ էներգիան քաղաքներ հասցնելու համար մեծ գումարներ, տարածք է պահանջվում։ Նաև ճանապարհին լինում են էներգիայի կորուստներ։ Մեկ քաղաքին ամբողջությամբ արևային էներգիայով ապահովելու համար անհրաժեշտ է այդ քաղաքից մի քանի անգամ մեծ տարածք, արևային էլեկտրոկայան կառուցելու համար։ Նաև քամուց և արևից էներգիա ստանալու համար պետք են նպաստավոր կլիմայական պայմաններ, որոնք աշխարհի ոչ բոլոր մասերում են հասանելի։

Ապագա

ՋԷԿ-երը մոտավորապես 40-70 տարի հետո արդեն չեն աշխատի, քանի որ գնահատվում է, որ այս նույն չափով օգտագործելով այդքան ժամանակ անց կսպառվեն պաշարները։ Վառելիքների սպառումից հետո շատ կմեծանան այլընտրանքային էներգիայի աղբյուրների դերը մարդկանց համար ու արդեն պետք է զբաղվել տարբեր անվտանգ և անսպառ էներգիայի աղբյուրները շատացնելու և ավելի արդյունավետ դաձնելու գործերով։

Խնայողություն

Նավթը, ածուխը և գազը դեռ չեն վերջացել և դրանք ավելի երկար օգտագործելու համար պետք է սկսել ավելի խնայողաբար օգտագործել էներգիան։ Այդպես նավթը, ածուխը և գազը հնարավորինս ուշ կվերջանան ու ավելի օգուտ կտան, քանի որ այս էներգակիրները համարվում են ամենարդյունավետները։ Բայց մի կողմից էլ ավելի լավ է, որ այս նյութերը վերջանան ու բնությանը վնաս պատճառելով էներգիա ստանալու փոխարեն մարդիկ օգտվեն ավելի անվտանգ և անվերջ էներգիայի աղբյուրներից։

Էներգիա խնայելու օրինակ

Հեռախոսը լիցքավորելիս միացրե՛ք թռիչքի ռեժիմը, որպեսզի լիցքավորումը չդանդաղի, քանի որ այն շարունակ էներգիա է ծախսում բջջային կապի աշտարակների հետ կապ հաստատելու և GPS գործառույթի միջոցով ձեզ տեղորոշելու համար: Թռիչքի ռեժիմում մարտկոցն ավելի արագ է լիցքավորվում:

Որքան պայծառ է էկրանի լուսավորությունը, մարտկոցն այնքան շուտ է լիցքաթափվում: Թրթռումը (վիբրացիան) ավելի շատ էներգիա է ծախսում, քան զանգի ձայնը: Նվազ էներգասպառման ռեժիմը ևս երկարացնում է մարտկոցի օգտագործման ժամկետը